ماهیت دیبای شوشتر از منظر منابع مکتوب ( خاستگاه، مراکز تولید، نقش و کاربرد)

ظرافت و عمر کوتاه منسوجات نسبت به دیگر مواریث فرهنگی سرزمین ایران، موجب شده است که بسیاری از بافته ‍‌‌‌های باارزش درگذر قرون از میان رفته و امکان بررسی عینی آنها میسر نشود؛ ازاین‌روی تنها با اطلاعات برجای مانده در منابع مکتوب و نیز بازنمایی‌ها بر روی دیگر آثار هنری، می‌توان به شناختی نسبی از آنها رسید. مقال? حاضر با هدف جستجو پیرامون خاستگاه و ماهیت پارچ? موسوم به دیبای شوشتری، که اکنون نمونه‌ای از آن برجای نمانده است، به واکاوی مستندات تاریخی در متون منظوم و منثور می‌پردازد و می‌کوشد تا با استفاده از این شواهد توصیفی، تحلیلی تاریخی و الگویی تصویری از دیبای شوشتری ارائه ‌نماید. شواهد نشان می‌دهد بافت دیبای شوشتری، از دور? شاپور دوم ساسانی آغاز شده و پس از اسلام توسعه یافته است. این پارچ? ابریشمین الوان و زربفت دارای بافت سرژه (کج‌راه) و اغلب به رنگ‌های سبز و ارغوانی تولید می‌شد و به احتمال قریب به یقین نقشمایه‌های نمادین منسوجات ساسانی را بر خود داشته است. دیبای شوشتری همواره مورد توجه خلفا و فرمانروایان ایرانی بود و به صورت طراز، خلعت و مالیات مبادله می‌شد. زوال این منسوج شاهانه را می‌توان در سده‌های هفتم و هشتم هجری، مقارن با حمل? مغول به ایران دانست.